فصل2
حرکتهاي بدون توپ
يکي از مشکل‌ترين وظايف در مربي‌گري، آموزش حرکتهاي بدون توپ (آهن‌رباي بازي‌ها) به بازيکنان است. يک بازيکن بتنهايي (با پنج بازيکن در تيم) 80% زمان بازي در حمله را بدون توپ‌بازي خواهد کرد.
مطالب فوق اهميت قابل توجهي براي پيشرفت در مهارت‌هاي فردي بدون مالکيت توپ را بيان مي‌کند. اغلب مربيّان بر اين باورند که اين قسمت مشکل‌ساز با اغلب بازيکنان جوان است. بازيکنان اغلب مجذوب توپ هستند و به نظر مي‌رسد تقريباً به طرز ناراحت کننده‌اي در حمله، جذب توپ مي‌شوند. وقت قابل توجهي بايد در آموزش اين مطلب صرف شود که حرکتهاي بدون توپ، داراي همان اهميت هستند که به وجود آوردن موقعيت گل، در حرکتهاي با توپ صورت مي‌گيرد. کمک به بازيکنان در فهم اين مطلب، کليد تشويق آنها براي اجراي حرکتهاي با هدف در زمان مالکيت توپ است.
اصول بنيادي حرکتهاي بدون توپ
براي حرکت کردن موثر بازيکنان بدون توپ، اصول اساسي و مشخصي وجود دارد که بايد در آنها کسب مهارت کنند و در زمين به خاطر بياورند.
• هوشيار باشيد و ياد آوريد که همه حرکت‌ها، روي زمين آغاز مي‌شوند.
• با تسلط، تعادل و چابکي حرکت کنيد.
• با هدف حرکت کنيد، بازيکنان بايد از حرکت هم تيمي‌هاي خود آگاه باشند و تمرکز خود را روي راهبردي کلي تيم، حفظ کنند.
• موقعيت توپ و مدافعان را مورد مطالعه قرار دهيد. حالت‌هاي بازي تيم معين‌کننده کليه حرکت‌هايي است که فرد بايد انجام دهد، اما اين حرکت‌ها بايد در ارتباط با موقعيت و حرکتهاي توپ و همچنين مدافعان، اجرا شود. بازيکنان بايد بياموزند تا خود را به مناطق آزاد زمين برسانند، جايي که مي‌توانند پاس دريافت کنند.
• آزاد شدن يا خالي کردن منطقه- اولين هدف از حرکت بدون توپ آزاد شدن براي دريافت پاس از کسي است که توپ را در دست دارد. بازيکنان بايد ياد بگيرند ابتدا براي آزاد شدن و دريافت پاس تلاش کنند و اگر ممکن نشد، راه را براي بازيکنان ديگر باز کنند.
• از حالت دريافت کامل استفاده کنيد- اين موقعيت، فاصله 5/4 الي 6 متري از صاحب توپ است، جايي که فرد آزاد است و مي‌تواند پاس دريافت کند. بطور ايده‌آل، اين موقعيتي خواهد بود که به بازيکنان امکان پاس، شوت يا دريبل بدهد.
• يک هنرپيشه باشيد- حرکت بدون توپ يک رقابت مستمر بين مدافعان و مهاجمان است؛ مشغول کردن فکر و حواس حريف، مستلزم استفاده از فريب‌هاي قابل باور براي به ستوه آوردن مدافعان و بازي کردن نقش يک طعمه است.
• پنهان شدن از ديدن مدافع- به خارج از منطقه ديد مدافع حرکت کنيد و او را وا داريد که سرخود را برگرداند. از آن جا که اغلب مدافعان پشت خود را به سبد و ديد خود را روي توپ حفظ مي‌کنند، مهاجمان بايد از پشت آنها به سمت خط زيرين و دور از توپ حرکت کنند. اين برش‌ها مي‌توانند بهترين باشند، زيرا پيش‌بيني آن براي مدافع مشکل است.
• حرکت به سمت توپ- هنگام حرکت براي دريافت پاس دو مطلب داراي اهميت است. اول، باقي ماندن در موقعيتي آزاد. دوم، حرکت به سمت توپ. مگر حالتي که شما مدافع خود را پشت سرگذاشته در حال انجام برش به سمت سبد هستيد.
• براي آزاد شدن از مدافع به او نزديک شويد- از آن جا که اين قانون مخالف برداشت همگاني است، بسياري از بازيکنان اين اشتباه را مرتکب مي‌شوند که با دور شدن از مدافع خود، قصد آزاد شدن از او را دارند. در عمل، بسيار موثرتر است که در نزديکي مدافع بمانيد و ناگهان با دور شدن از وي، خود را آزاد کنيد. اين حرکت تقريباً هميشه موثّر است زيرا به مهاجم اجازه ميدهد حرکتي انجام دهد که قبل از واکنش مدافع و سريعتر از آن انجام مي‌شود.
حرکتهاي بنيادي (بدون توپ)
حرکتهاي اوليه بدون توپ بايد به هر بازيکن آموزش داده شود. اغلب اين حرکت‌ها، لازم است که با کارهاي فريبنده براي گمراه کردن مدافع همراه باشد.
برش‌هاي V
حرکت‌ها يا برش‌هايي که به منظور خاص انجام مي‌گيرد، شامل حرکت «قريب و تغيير مسير ناگهاني» يا برش V هستند. برش V حرکت اصلي زيگزاگ يا برش‌هايي با تغيير مسير را شامل مي‌شود که يک شکل V را ترسيم مي‌کند. براي اجراي اين برش، وزن خود را روي پاي مخالف جهت دلخواه منتقل کنيد، روي آن فشار لازم را به زمين وارد کرده با پاي ديگر در جهت دلخواه گام برداريد. بطور مثال، وارد کردن فشار روي پاي راست و گام به سمت چپ با پاي چپ. يک طرف شکل V اغلب حرکت به سمت سبد، دور از آن يا به سمت مدافع است. سمت ديگر V، تغيير جهت با يک برش سريع براي آزاد شدن است (شکل 2-1). بهترين روش براي آموزش بازيکنان جوان، استفاده از عبارت «قريب و تغيير جهت ناگهاني» براي آزاد شدن است. قسمت اول حرکت V به سمت سبد يا مدافع (فريب) به آهستگي انجام مي‌شود، اما قسمت آخر V با سرعت در پي آن صورت مي‌گيرد (تغيير جهت ناگهاني) تا بازيکن آزاد شود. اين تغيير جهت اغلب بسمت توپ انجام مي‌شود.
شکل 2- 1: براي آزاد شدن، نزديک مدافع جاي بگيريد. O2 در نزديکي X2 حرکت مي‌کند سپس يک برش V سريع را براي آزاد شدن انجام ميدهد تا پاس دريافت کند.
برش‌هاي جلويي و پشتي
اين حرکت‌ها پس از پاس دادن يک بازيکن به هم تيمي انجام مي‌شود و در پي آن بازيکن در يک رقابت با مدافع خود، برش کرده براي دريافت يک پاس احتمالي به سمت سبد مي‌رود. حرکت «پاس و برش» که اغلب «بده و برو» ناميده مي‌شود، يکي از با ارزش‌ترين حرکتهاي تهاجمي در بسکتبال است.
بده و برو دو شکل دارد: حرکت اول که ترجيح نيز داده مي‌شود، برش از جلوي مدافع است که به مهاجم در حالي که از مدافع خود پيش افتاده است اجازه دريافت يک پاس را ميدهد (موقعيتي عالي براي کسب امتياز) و ديگر برش از پشت مدافع که به مهاجم اجازه ميدهد که از پشت مدافع با کسب موقعيت مناسبت به سمت سبد برود (شکل 2- 2). توجّه داشته باشيد که فرار از جلو مدافع، با استفاده از برش V مدافع را ميخ‌کوب مي‌کند، در حالي که برش از پشت، برشي به خط مستقيم است.
حرکتهاي فريبنده
هر کدام از حرکتهاي بنيادي که مدافع را سرگرم کند، حرکتهاي فريبنده است، نظير گيج کردن مدافعان و بازداشتن آنها از کمک کردن به دفاع يک بازيکن صاحب توپ يا مانع شدن از ايجاد تله براي صاحب توپ. به بازيکنان بياموزيد يک هنرپيشه باشند و حريف را گيج کنند و او را گمراه سازند با حرکت‌هايي نظير: حرکتهاي گول زننده چشم، فريب‌هاي بدني، و ديگر فريب‌هاي تصويري و صوتي.
شکل 2- 2: برش‌هاي جلويي و پشتي- بده و برو
حرکتهاي هنگام انجام شوت
هنگامي که در عمل شوت، توپ روي هواست، هر مهاجم بسته به مکان خود در زمين، بايد به موقعيت گرفتن ريباند برود يا براي انجام وظايف دفاعي حرکت کند. بازيکنان بايد بياموزند که هرگز ثابت به تماشاي توپ سرگرم نشوند.
حرکتهاي تعيين شده
اينها حرکتهاي فردي هستند که سيستم بازي يک تيم براي موقعيت‌هاي بخصوص، مقرر کرده است. موقعيت‌هايي نظير: بين طرفين، شروع بازي از پشت خطوط زمين، پرتاب‌هاي آزاد و نقشه‌هاي تيمي. همه بازيکنان بايد تکاليف فردي خود را بطور مناسب و بسرعت انجام دهند. اجراي صحيح اين حرکت داراي اهميت يکسان با اصل نقشه است.
حرکت‌ها براي اجراي اسکرين‌ها يا اسکرين
آرايش تيمي و استفاده از اسکرين‌ها براي آزاد کردن يک هم تيمي جهت دريافت پاس يا حمله با دريبل از غيرخودخواهانه‌ترين حرکتهاي تيمي است که هر بازيکن بايد بياموزد. البته اين شامل توانايي استفاده از اسکرين‌ها به عنوان يک ابزار اساسي در تهاجم فردي است. آموزش نحوه آرايش و استفاده از اسکرين‌ها بايد بعد از طي آموزش‌هاي اوليه، ياد داده شود. بازيکنان در مدرسه ابتدايي بايد بر ياد‌گيري حرکتهاي بدون توپ ديگر، تمرکز کنند.
انواع اسکرين‌ها
اسکرين‌ها مي‌توانند براساس مکان انجام آن کلاس بندي شوند (سمت توپ يا دور از آن)، يا براساس چگونگي استفاده از آنها (اسکرين‌هاي به سمت بالا که پشت مدافع يا سمتي که ديد ندارد، انجام مي‌شود، اسکرين‌هاي سمت پايين که جلو يا کنار مدافع، انجام مي‌شوند)، يا براساس نوع تماس بدن که براي اسکرين استفاده مي‌شود (جلو و يا پشت بدن).
مربيان بايد نظريه خود را درباره چگونگي عمل‌کرد اسکرين، دنبال کنند. بعضي مربيان از اسکرين در نقطه يا محل خاصي در زمين حمايت مي‌کنند، (اسکرين موقعيت)، در حالي که ديگران اسکرين يک مدافع را، ترجيح ميدهند (اسکرين بازيکن). اسکرين بازيکن اغلب براي آزاد کردن بازيکن موثرتر است، امّا ممکن است به انجام خطاهاي بيشتري بعلت بلوکه کردن يا اسکرين غيرقانوني منجر شود.
اجراي اسکرين يا اسکرين
اجراي يک اسکرين حرکت بنياديني است که بايد در ادامه آموزش داده شود. بازيکنان بايد از يک توقّف سريع و صدادار با پاهايي به فاصله عرض شانه و دست‌هايي دور از تماس با حريف در اسکرين، استفاده کنند. (شکل 2- 3) اسکرين بايد عمودي (بدون انحراف به هيچ طرف) و در مسير مورد پيش بيني مدافع، انجام شود و بايد آنقدر با فشار و قدرتمند انجام شود که مدافع آن را ببيند و صداي آن را بشنود. بازيکن اسکرين کننده بايد با صدا، بدن پايين نگاه داشته شده، پاهاي باز و آماده برخورد باشد. در مقابل تيم‌هاي دفاعي خوب، برش‌کننده اغلب اسکرين داده مي‌شود، اما خود اسکرين کننده آزاد خواهد شد.
شکل 2- 3: اسکرين جلويي: توقف سريع و با سرو صدا با پاهاي باز، دور نگاه داشتن دست‌ها از اسکرين. اين جا اسکرين کننده سمت راست قرار دارد.
ديگر انواع اسکرين‌ها عبارتنداز: اسکرين پاييني (به سمت سبد) که عليه دفاع متراکم و عقب نشسته استفاده مي‌شود و اسکرين بالايي يا به سمت بالا (دور از سبد) عليه فشار يا دفاع سمت توپ مدافعان.
استفاده از اسکرين
مشکل‌ترين قسمت شيوه اسکرين، واداشتن مدافع براي حرکت به سمت اسکرين است (بازيکنان بايد از هم تيمي خود به عنوان يک مانع استفاده کنند) اين کار با يک برشV انجام مي‌شود که اغلب با حرکت سمت سبد شروع مي‌شود همان گونه که در شکل 2- 4 نشان داده شده است.
شکل 2- 4: استفاده از اسکرين، براي O3 و در مقابلX3 يک اسکرين ايجاد شده است و او با استفاده از يک برش V، مدافع خود را به سمت اسکرين مي‌راند.
بازيکنان بايد آنقدر نزديک به اسکرين‌کننده برش کنند که شانه‌هايشان با هم تماس پيدا کند. در اسکرين‌هاي دور از توپ، بازيکن در حال استفاده از اسکرين بايد حالت مناسب و با کنترل خود را حفظ کند و در حالي که از اسکرين عبور مي‌کند، دست‌هايش را بالا نگاه دارد و آماده دريافت پاس باشد. رعايت زمان در اجراي اسکرين، عامل بسيار مهمي در اجراي موثّر آن است، بازيکنان بايد در انتظار استقرار بازيکن اسکرين کننده باشند و بعد حرکت خود را آغاز کنند.
حرکتهاي نادرست
اين حرکت‌ها زماني اتفاق مي‌افتد که يک بازيکن بدون توپ مرتکب اشتباه مي‌شود. به بازيکنان بياموزيد که توجّه خود را بر مواردي زير متمرکز کنند: بازيافتن مهاجمي که فرار کرده است، درخواست کمک از هم تيمي‌ها هرگاه لازم باشد و حفظ حالت مناسب بدن و آمادگي براي حرکت بعدي بفوريت. اين مطلب خصوصاً زماني مهم است که يک مهاجم در اثر اشتباه توپ را از دست داده است.
نکته‌هاي مورد توجّه مربيان درباره حرکت بدون توپ
• هنگام شروع حرکت از تماس پاها با زمين حداکثر استفاده را بکنيد.
• با تسلط حرکت کنيد.
• با هدف حرکت کنيد.
• موقعيت توپ و مدافع را ارزيابي کنيد و بعد واکنش نشان دهيد.
• يا خود را آزاد کنيد يا از سر راه کنار برويد- هرگز بي‌حرکت نايستيد.
• با کسب آگاهي از حالت کامل دريافت توپ استفاده کنيد.
• يک هنرپيشه باشيد. ابتکار عمل را به دست بگيريد، از قريب‌هاي قابل قبول استفاده کنيد و با حالت تهاجمي خط سير توپ را تعقيب کنيد.
• خود را از مدافع آزاد کنيد.
• به سمت توپ که به شما پاس داده شده حرکت کنيد.
• براي آزاد کردن خود به مدافع نزديک شويد.
• اسکرين‌هاي قوي، باصدا و قانوني، اجرا کنيد.
اسکرين‌ها و پيک‌هاي خود را به زاويه مناسب و در مسير حرکت پيش‌بيني شده مدافع، اجرا کنيد.
تمرينات براي حرکت بدون توپ
حرکتهاي بدون توپ در چند صف
هدف: آموزش حرکتهاي اوليه بدون توپ بوسيله شبيه سازي
تجهيزات: نصف زمين (حداقل)
روش: بازيکنان در چهار صف در پشت خط عرضي جاي مي‌گيرند. اولين بازيکن هر صف، از يک سمت به سمت ديگر حرکت بدون توپ مي‌کند، در حالي که توپ را در مرکز زمين، تصور مي‌کند. (شکل 2- 5)
حالت‌ها
• برش‌هاي V براي آزاد شدن (در نظر گرفتن حرکت به سمت سبد و بعد به سمت توپ يا به سمت توپ يا به سمت مدافع و بعد به سمت توپ) در پي برش‌هاي V بازيکنان بايد به توقّف‌هاي سريع حالت دريافت توپ فرضي را وانمود کنند و اين عمل در طول زمين ادامه يابد.
• حرکت فرار از پشت مدافع در پي برش V براي آزاد شدن. حرکت پاي مناسب و حالت دست مورد تأکيد هستند. (دست‌ها را بالا نگاه داريد- خود را آزاد کنيد؛ دست دور از سبد پايين قرار گيرد- حرکت از پشت مدافع).
شکل2- 5: تمرين در صفوف: برش‌هاي V، برش‌هاي پشتي، برش‌هاي جلويي، و برش‌ها از عقب بدون توپ.
• برش از جلوي مدافع- يک پاس فرضي به مرکز داده مي‌شود و در پي آن از بين مدافع و توپ (برش جلويي) برش انجام مي‌شود. (برشV، حرکت دور شونده آرام، برش سريع به سمت توپ) و توقّف سريع در خطوط پرتاب آزاد و نيمه زمين.
• برش از پشت- يک پاس فرضي به مرکز زمين و در پي آن يک برش پشتي (تغيير سرعت، آهسته به سريع) و توقّف سريع در خطوط پرتاب آزاد و نيمه زمين.
نکته: از توقّف‌هاي سريع در هر يک از خطوط پرتاب آزاد و نيمه زمين، استفاده مي‌شود. بعد از اتمام هر توقّف سريع، بازيکنان با استفاده از روش «گرفتن و رويارويي» بايد به مبارزه با دفاع فرضي بپردازند. اين حرکت شامل: اول توقّف سريع، بعد چرخش و رو به سبد قرار گرفتن و در انتها نگاه کردن به تمامي زمين است.
برش V
هدف: آموزش حرکتهاي اساسي بدون توپ به بازيکنان در موقعيت‌هاي دو نفره بدون دفاع و دو عليه دو.
تجهيزات: يک توپ و يک سبد براي هر گروه.
روش: آرايش اوليه در دو صف گاردها يا گارد رأس‌ها در بالاي زمين و حدود خط نيمه وصف فورواردها يا بازيکنان منطقه بال در يکي از طرفين، شکل مي‌گيرد.
حالت‌ها
• فورواردها براي آزاد شدن حرکت برش V را انجام ميدهند (فريب و تغيير مسير ناگهاني) و بعد از دريافت پاس از گارد روي به سبد مي‌کنند (شکل 2- 6الف).
• گارد برش پشتي يا جلويي به سمت سبد انجام ميدهد و به انتهاي صف فورواردها مي‌رود (بده و برو) (شکل 2- 6الف)
شکل2- 6: (الف) تمرين برش Vو (ب) حرکت از پشت مدافع.
• در ادامه فوروارد به نفر اول صف گاردها پاس ميدهد و به انتهاي صف آنها مي‌رود.
• شکل 2- 6- ب نشان ميدهد که در حين دريبل زدن گارد، فوروارد حرکت فرار از پشت را انجام ميدهد.
نکته: فوروارد مي‌تواند فريب خود را در برش V به سمت سبد و يا مدافع انجام دهد و با تغيير مسير بعد خود را آزاد کند.
• هنگامي که اجراي اين مهارت به حد قابل قبولي رسيد، دو مدافع را در مقابل هر صف قرار دهيد تا اين تمرين‌ها در يک موقعيت دو عليه دو، اجرا شود.
منبع: کتاب مهارت‌ها و تمرين‌هاي بسکتبال
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
